मुंबई: देशात क्रेडिट कार्ड वापरणाऱ्यांची संख्या झपाट्याने वाढत आहे. महानगरांपुरते मर्यादित न राहता आता टियर-२ आणि टियर-३ शहरांमध्येही क्रेडिट कार्डचा वापर मोठ्या प्रमाणावर होत आहे. मात्र अनेकदा ग्राहक नकळत कार्डची मर्यादा ओलांडतात आणि त्यातून बँकांकडून मोठ्या प्रमाणात ओव्हरलिमिट शुल्क आकारले जाते. या वाढत्या तक्रारींची दखल घेत रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने क्रेडिट कार्ड नियमांमध्ये महत्त्वाचे बदल करत ग्राहकांना मोठा दिलासा दिला आहे.
रिझर्व्ह बँकेच्या नव्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार, कोणतीही बँक किंवा क्रेडिट कार्ड जारी करणारी कंपनी ग्राहकांच्या स्पष्ट आणि थेट संमतीशिवाय ओव्हरलिमिट फीचर सक्रिय करू शकणार नाही. यापूर्वी अनेक बँकांनी हे फीचर स्वयंचलितपणे सुरू ठेवले होते. त्यामुळे ग्राहकांनी मर्यादा ओलांडल्यावर त्यांच्यावर मोठे शुल्क, व्याज आणि दंड आकारला जात असे.
आता मात्र ही पद्धत थांबवण्यात आली असून ग्राहकांना पूर्ण नियंत्रण देण्यात आले आहे.
रिझर्व्ह बँकेने सर्व बँकांना ग्राहकांसाठी Transaction Control Feature देणे बंधनकारक केले आहे. यामध्ये खालील सुविधा असणार आहेत:
मोबाइल अॅप किंवा इंटरनेट बँकिंगद्वारे
ओव्हरलिमिट फीचर चालू / बंद करण्याचा पर्याय
रिअल टाइममध्ये खर्च मर्यादेवर नजर
कोणत्याही वेळी सेटिंग बदलण्याची मुभा
यामुळे ग्राहक आपल्या सोयीनुसार खर्चावर पूर्ण नियंत्रण ठेवू शकतील.
नवीन नियमांनुसार, जर ग्राहकाने ओव्हरलिमिट फीचर अधिकृतपणे सक्रिय केले नसेल, तर:
बँक कार्ड मर्यादेपेक्षा जास्त व्यवहारास परवानगी देऊ शकणार नाही
तांत्रिक कारणाने व्यवहार मर्यादा ओलांडली तरी
कोणतेही ओव्हरलिमिट शुल्क किंवा दंड आकारला जाणार नाही
ही तरतूद चुकून जास्त खर्च करणाऱ्या ग्राहकांसाठी अत्यंत लाभदायक ठरणार आहे.
ग्राहक खालील पायऱ्या वापरू शकतात:
बँकेचे मोबाइल अॅप किंवा इंटरनेट बँकिंग उघडा
“Card Control” किंवा “Card Management” विभागात जा
“Overlimit”, “Limit Control” अशा नावाचा पर्याय शोधा
फीचर चालू आहे की बंद, ते तपासा
हव असल्यास एका क्लिकमध्ये ते बंद करा
उदाहरणार्थ,
जर तुमच्या क्रेडिट कार्डची मर्यादा ₹1 लाख असेल:
ओव्हरलिमिट फीचर सक्रिय असल्यास – ग्राहक मर्यादेपेक्षा अधिक खर्च करू शकतो आणि त्यावर शुल्क लागू होते
ओव्हरलिमिट फीचर बंद असल्यास – मर्यादा ओलांडताच व्यवहार त्वरित नाकारला जातो
यामुळे अनावश्यक कर्ज आणि शुल्क टाळता येते.
जर बँकेने तुमच्या संमतीशिवाय ओव्हरलिमिट शुल्क आकारले असेल, तर ग्राहक पुढील प्रक्रिया अवलंबू शकतो:
प्रथम बँकेच्या ग्राहक सेवा विभागाकडे तक्रार करा
समाधान न मिळाल्यास RBI लोकपाल (Ombudsman) पोर्टलवर ऑनलाईन तक्रार दाखल करा
नवीन नियमांनुसार ग्राहकाला पूर्ण परतफेड मिळण्याची तरतूद आहे
RBI चा हा निर्णय ग्राहक हिताच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाचा मानला जात आहे. यामुळे:
अनावश्यक शुल्कांवर आळा बसेल
ग्राहकांच्या खर्च सवयी सुधारतील
बँकिंग व्यवस्थेत पारदर्शकता वाढेल
क्रेडिट कार्ड वापरणारे लाखो ग्राहक आता अधिक सुरक्षित आणि जागरूकपणे व्यवहार करू शकतील, असा विश्वास तज्ज्ञ व्यक्त करत आहेत.
