मुंबई: भारताच्या परकीय चलन साठ्यात (Foreign Exchange Reserves) किरकोळ वाढ नोंदवण्यात आली असून, तो १.०३ अब्ज डॉलर्सनी वाढून ६८७.२६ अब्ज डॉलर्सवर पोहोचला आहे. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI)च्या ताज्या साप्ताहिक सांख्यिकी पुरवणीनुसार, ही वाढ प्रामुख्याने सोन्याच्या साठ्यात झालेल्या वाढीमुळे झाली आहे.
५ डिसेंबर रोजी संपलेल्या आठवड्यात भारताचा फॉरेक्स साठा १.०३३ अब्ज डॉलर्सने वाढून ६८७.२६० अब्ज डॉलर्सवर पोहोचल्याचे आकडेवारीत स्पष्ट झाले आहे. गेल्या काही आठवड्यांपासून परकीय चलन साठ्यात चढ-उतार सुरू असले तरी, अलीकडील आठवड्यात सोन्याच्या साठ्याने साठ्याला आधार दिला आहे.
रिझर्व्ह बँकेच्या आकडेवारीनुसार, देशाचा सोन्याचा साठा सध्या १०६.९८४ अब्ज डॉलर्सवर आहे. मागील आठवड्याच्या तुलनेत यात १.०३३ अब्ज डॉलर्सची वाढ झाली आहे. जागतिक स्तरावर वाढती भू-राजकीय अनिश्चितता, सुरक्षित गुंतवणूक म्हणून सोन्याची वाढती मागणी आणि सोन्याच्या किमतींमध्ये झालेली तेजी यामुळे सोन्याच्या साठ्याचे मूल्य वाढल्याचे तज्ज्ञांचे मत आहे.
अहवाल दिलेल्या आठवड्यात भारताची Foreign Currency Assets (FCA) — परकीय चलन साठ्याचा सर्वात मोठा घटक — ५५६.८८० अब्ज डॉलर्स इतकी होती. मात्र, यात १५१ दशलक्ष डॉलर्सची घट नोंदवण्यात आली आहे. FCA मध्ये अमेरिकन डॉलर्ससह युरो, जपानी येन आणि पाउंड स्टर्लिंग यांसारख्या प्रमुख परकीय चलनांमधील मालमत्ता समाविष्ट असतात.
जरी काही आठवड्यांत फॉरेक्स साठ्यात घट दिसून आली असली, तरीही भारताचा परकीय चलन साठा सप्टेंबर २०२४ मध्ये गाठलेल्या ७०४.८९ अब्ज डॉलर्सच्या सर्वकालीन उच्चांकाच्या जवळच आहे. रिझर्व्ह बँकेने अलीकडील चलन धोरण आढावा बैठकीनंतर स्पष्ट केले होते की, देशाचा परकीय चलन साठा ११ महिन्यांहून अधिक काळाच्या वस्तू आयातीसाठी पुरेसा आहे.
रिझर्व्ह बँकेच्या मते, भारताचे बाह्य क्षेत्र सध्या मजबूत आणि लवचिक स्थितीत आहे. त्यामुळे देश आपल्या बाह्य वित्तपुरवठ्याच्या गरजा सहजपणे पूर्ण करू शकतो. आकडेवारीनुसार,
२०२२ मध्ये परकीय चलन साठ्यात सुमारे ७१ अब्ज डॉलर्सची घट झाली होती,
२०२३ मध्ये साठ्यात ५८ अब्ज डॉलर्सची भर पडली,
२०२४ मध्ये साठा २० अब्ज डॉलर्सपेक्षा थोडा अधिक वाढला,
तर २०२५ मध्ये आतापर्यंत साठ्यात सुमारे ४७–४८ अब्ज डॉलर्सची वाढ झाली आहे.
दरम्यान, भारतीय रुपया विविध जागतिक आणि देशांतर्गत कारणांमुळे दबावाखाली आहे. या वर्षात आतापर्यंत रुपया एकत्रितपणे ५ टक्क्यांहून अधिक कमकुवत झाला आहे. रुपयातील तीव्र चढ-उतार रोखण्यासाठी रिझर्व्ह बँक परकीय चलन बाजारात हस्तक्षेप करते. रुपया मजबूत असताना रिझर्व्ह बँक डॉलर्सची खरेदी करते, तर रुपया कमकुवत होत असताना डॉलर्सची विक्री करून तरलता व्यवस्थापित केली जाते.
सध्याची आकडेवारी पाहता, सोन्याच्या साठ्यातील वाढीमुळे भारताच्या परकीय चलन साठ्याला दिलासा मिळाल्याचे चित्र आहे. जागतिक अनिश्चिततेच्या पार्श्वभूमीवरही, मजबूत फॉरेक्स साठ्यामुळे भारताची बाह्य आर्थिक स्थिती स्थिर असल्याचे संकेत मिळत आहेत.
