बहुतेक कर्जदारांना असे वाटते की कर्ज मिळेल की नाही हे फक्त उत्पन्न, नोकरीची स्थिरता आणि पूर्वी कर्ज फेडले आहे की नाही यावर ठरते. क्रेडिट कार्डकडे अनेकदा दुय्यम साधन म्हणून पाहिले जाते—दैनंदिन सोयीसाठी वापरण्यात येणारे, पण गृहकर्ज किंवा वैयक्तिक कर्जासारख्या मोठ्या निर्णयांवर फारसा प्रभाव न टाकणारे.
मात्र प्रत्यक्षात चित्र वेगळे आहे. बँका आणि वित्तीय संस्था कर्जदाराची जोखीम मोजताना क्रेडिट कार्डवरील प्रत्येक हालचाल लक्षात घेतात. ही प्रक्रिया अचानक किंवा नाट्यमय नसते, पण हळूहळू आणि सातत्याने तुमच्या क्रेडिट प्रोफाइलवर परिणाम करत राहते.
क्रेडिट कार्ड हे तुम्ही काय खरेदी करता याचे साधन नाही, तर तुम्ही कर्ज कसे वापरता आणि कसे हाताळता याचा आरसा आहे. कर्ज देणाऱ्यांना तुमच्या खर्चाच्या प्रकारापेक्षा, तुम्ही उपलब्ध क्रेडिटपैकी किती वापरता याची अधिक काळजी असते.
उदाहरणार्थ, एखाद्या कार्डची मर्यादा २ लाख रुपये असेल आणि तुम्ही दरमहा १.४ ते १.६ लाख रुपये वापरत असाल, तर तुमचा क्रेडिट युटिलायझेशन रेशो ७०–८० टक्के होतो. जरी तुम्ही संपूर्ण रक्कम वेळेवर भरत असलात, तरीही बँकांना हे आर्थिक दबावाचे संकेत देते.
तज्ज्ञांच्या मते, ३०–४० टक्क्यांपेक्षा कमी वापर हा आदर्श मानला जातो. हा एकच घटक तुमच्या क्रेडिट स्कोअरवर आणि कर्ज पात्रतेवर दीर्घकालीन परिणाम करू शकतो.
फक्त वेळेवर बिल भरणे पुरेसे नसते, तर ते कधी भरले जाते हेही महत्त्वाचे असते.
जर तुम्ही स्टेटमेंट तयार झाल्यानंतर पण देय तारखेपूर्वी पैसे भरत असाल, तर उच्च स्टेटमेंट बॅलन्स क्रेडिट ब्युरोकडे नोंदवला जातो.
याचा अर्थ असा की स्कोअरिंग सिस्टीमला असे दिसते की तुम्ही मोठी थकबाकी ठेवता—जरी ती शेवटी पूर्णपणे फेडली गेली तरीही. त्यामुळे काही शिस्तबद्ध ग्राहकांनाही अपेक्षेपेक्षा कमी क्रेडिट स्कोअर मिळू शकतो.
दरमहा केवळ किमान देय रक्कम भरणे ही सवय बँकांच्या दृष्टीने नकारात्मक ठरते. यावरून कर्ज देणारे असा निष्कर्ष काढतात की कर्जदारावर रोख प्रवाहाचा ताण आहे आणि तो फक्त कर्ज बुडू नये म्हणून पैसे भरतो आहे.
जर हा नमुना सातत्याने दिसून आला, तर:
मंजूर होणाऱ्या कर्जाची रक्कम कमी होऊ शकते
व्याजदर वाढू शकतो
वैयक्तिक कर्ज किंवा इतर असुरक्षित कर्ज नाकारले जाऊ शकते
कधीमधी छोटे व्यवहार करणे चुकीचे नाही. पण जर तुम्ही रोजच्या खर्चासाठी वारंवार क्रेडिट कार्ड वापरत असाल, तर बँकांना असे वाटते की तुम्ही दैनंदिन गरजांसाठीही कर्जावर अवलंबून आहात.
यामुळे तुमच्याकडे पुरेसा रोख पैसा आहे की नाही, याबाबत शंका निर्माण होते.
विशेषतः गृहकर्जासाठी अर्ज करताना बँका पगारदार व्यक्तींच्या खर्चाच्या सवयी नीट तपासतात. त्यांना असा कर्जदार हवा असतो जो कार्डचा वापर नियोजनाने आणि मर्यादित प्रमाणात करतो, महिनाभर सतत स्वाइप करणारा नाही.
सोप्या शब्दांत सांगायचं तर, कमी आणि विचारपूर्वक कार्ड वापर बँकांसाठी विश्वासाचा संकेत ठरतो.
क्रेडिट कार्डमधून रोख रक्कम काढणे हा तुमच्या क्रेडिट प्रोफाइलला नुकसान पोहोचवण्याचा सर्वात जलद मार्ग मानला जातो. हे आपत्कालीन आर्थिक अडचणीचे संकेत देते आणि त्यावर त्वरित जास्त व्याजही आकारले जाते.
अलीकडच्या काही महिन्यांत एक-दोन वेळा रोख रक्कम काढल्याचेही कर्ज मूल्यांकनादरम्यान गंभीरपणे पाहिले जाते. कर्ज देणाऱ्यांना अशा वेळी तुमच्याकडे पुरेशी आपत्कालीन बचत आहे का, हा प्रश्न पडतो.
अनेक क्रेडिट कार्ड असणे हे चुकीचे नाही. कमी वापरासह जास्त क्रेडिट कार्ड असणे तुमचे प्रोफाइल सुधारू शकते. मात्र सर्व कार्डांवर एकत्रितपणे जास्त वापर झाल्यास तुमचे असुरक्षित एक्सपोजर वाढते.
काही वेळा मोठे कर्ज मंजूर करण्यापूर्वी बँका क्रेडिट कार्डची मर्यादा कमी करण्यास किंवा काही कार्डे बंद करण्यास सांगतात.
एकही उशिरा दिलेले पेमेंट अनेक वर्षे क्रेडिट रिपोर्टवर राहू शकते. जरी त्याचा प्रभाव हळूहळू कमी होत असला, तरी अलीकडील चुका कर्ज देणाऱ्यांसाठी जास्त महत्त्वाच्या असतात.
गेल्या १२–२४ महिन्यांतील स्वच्छ रेकॉर्ड जुन्या चुका भरून काढू शकतो, पण वारंवार होणाऱ्या छोट्या चुका सुधारायला वेळ लागतो.
कर्जासाठी अर्ज करण्यापूर्वीच्या काही महिन्यांत क्रेडिट कार्डचे वर्तन अत्यंत निर्णायक ठरते. बँका तुमच्या अलीकडील क्रेडिट हालचाली तपासून सध्याची आर्थिक स्थिरता मोजतात.
जास्त शिल्लक, वाढता वापर किंवा परतफेडीचा ताण दिसल्यास—उत्पन्न चांगले असूनही—कर्ज पात्रता कमी होऊ शकते किंवा व्याजदर वाढू शकतो.
क्रेडिट कार्ड ही तटस्थ साधने नाहीत. प्रत्येक व्यवहार तुमचा आर्थिक डेटा तयार करतो. विचारपूर्वक वापरल्यास ते तुमचे क्रेडिट प्रोफाइल मजबूत करतात; निष्काळजीपणे वापरल्यास ते शांतपणे तुमच्याविरुद्ध काम करतात.
जर पुढील वर्षी कर्ज घेण्याचा विचार असेल, तर उपाय म्हणजे कार्ड वापरणे थांबवणे नाही, तर कमी वापर, पूर्ण आणि योग्य वेळी परतफेड, रोख रक्कम टाळणे आणि शेवटच्या क्षणी खर्च वाढ न करणे.
कर्जाची पात्रता दिवसांत नाही, तर महिन्यांत तयार होते—आणि त्यातील मोठा भाग तुम्ही दररोज कार्ड स्वाइप करताना घेतलेल्या निर्णयांवर अवलंबून असतो.