डिजिटल व्यवहार वाढले असले तरी एटीएममधून पैसे काढण्याची गरज आजही तितकीच महत्त्वाची आहे. अशातच सोशल मीडियावर एटीएम बाबतचा एक संदेश जोरात व्हायरल होतोय—“पिन टाकण्यापूर्वी दोनदा ‘कॅन्सल’ बटन दाबा, यामुळे हॅकर्स पकडले जातात किंवा पिन चोरी होत नाही”. अनेकांनी ही ‘टिप’ सुरक्षा उपाय म्हणून पुढेही ढकलली आहे. परंतु खरे वास्तव यापेक्षा पूर्ण वेगळे आहे.
सरकारच्या अधिकृत पीआयबी फॅक्ट चेकने या व्हायरल मेसेजची पडताळणी केली आणि तो शंभर टक्के खोटा असल्याचे स्पष्ट केले.
1. रिझर्व्ह बँकेने किंवा केंद्रीय सरकारने असे कोणतेही निर्देश अथवा मार्गदर्शक तत्त्व जारी केलेले नाहीत.
2. ‘कॅन्सल’ दोनदा दाबल्याने हॅकर्स पकडले जातात किंवा पिन चोरी थांबते, हा दावा भ्रामक आहे.
तज्ज्ञांच्या मते, हे एक “फॉर्वर्ड फ्रॉड टिप” असून प्रत्यक्षात असा कोणताही सुरक्षा परिणाम होत नाही.
व्हायरल मेसेजवर विश्वास ठेवण्यापेक्षा खालील प्रमाणित सुरक्षा उपाय अधिक प्रभावी आहेत:
एटीएमच्या कार्ड स्लॉटवर किंवा की-पॅडवर काही अतिरिक्त उपकरण, स्टिकर, कॅमेरा किंवा हॉल्डर लावलेले दिसत असल्यास त्वरित सावधान व्हा. हे उपकरण स्किमिंग डिव्हाईस असू शकतात. असे दिसल्यास एटीएम वापरू नका आणि लगेच बँकेला कळवा.
४ अंकी पिन दीर्घकाळ न बदलल्यास चोरीचा धोका वाढतो. याशिवाय 1111, 1234, 0000 किंवा 2222 यासारखे पिन टाळावेत.
स्किमिंग कॅमेऱ्यांनी पिन कॅप्चर होऊ नये म्हणून हाताने की-पॅड झाकणे सर्वात प्रभावी उपाय आहे.
खात्यातील प्रत्येक व्यवहाराची माहिती त्वरित मिळाल्याने अनधिकृत व्यवहार लवकर समजू शकतो.
विलंब केल्यास फसवणुकीची शक्यता वाढते. बँकेच्या हेल्पलाइनवर लगेच कॉल करा.
कार्ड अडकणे, मशीन बंद पडणे अशा प्रसंगी बाहेरील व्यक्ती मदतीचे आमिष दाखवून कार्डची माहिती चोरू शकतात. फक्त अधिकृत बँक कर्मचाऱ्याशीच संपर्क साधा.
‘दोनदा कॅन्सल दाबा’ अशा व्हायरल टिप्सच्या आधारावर सुरक्षा मिळत नाही.
आपला पिन, कार्ड आणि व्यवहारांची जबाबदारी स्वतःची सतर्कता आणि अधिकृत सायबर मार्गदर्शक तत्त्वे यांवरच अवलंबून असते.
सरकार आणि बँकिंग संस्थांनी स्पष्ट केले आहे की —
एटीएममध्ये व्यवहार करताना अधिकृत सूचना आणि आपल्या जागरूकतेपेक्षा अधिक सुरक्षित पर्याय नाही.