आंतरराष्ट्रीय सहकार दिनाच्या निमित्ताने एका ऐतिहासिक कार्यक्रमात, केंद्रीय गृह आणि सहकार मंत्री अमित शहा आणि गुजरातचे मुख्यमंत्री भूपेंद्र पटेल यांनी गुजरातमधील आणंद येथे जगातील पहिले सहकारी विद्यापीठ - त्रिभुवन सहकारी विद्यापीठाची पायाभरणी केली. हा स्तुत्य उपक्रम भारताच्या सहकारी चळवळीसाठी एक नवीन युगाची सुरूवात करत आहे. शिक्षण, नवोपक्रम आणि परंपरा यांच्या उत्कृष्टतेचे एकमेव संस्थेत समावेशन करतो.
केवळ चार महिन्यांत कार्यान्वित होणारे हे ५०० कोटी रुपयांचे विद्यापीठ, १२५ एकर जागेत वसलेले असेल. येथून सहकारी मूल्ये, व्यवस्थापन आणि विकास या विषयांमध्ये प्रगत शिक्षण आणि प्रशिक्षण प्रदान करेल. पंतप्रधान श्री. नरेंद्र मोदी यांच्या दूरदर्शी नेतृत्वाखालील हा एक महत्त्वाचा उपक्रम असून भारताच्या मुख्य प्रवाहातील विकास चौकटीत सहकारी तत्त्वे एकत्रित करण्याच्या व्यापक धोरणाचा एक भाग आहे.
विद्यापीठ सहकार क्षेत्रात कार्यरत ३० कोटींहून अधिक सहभागींना प्रशिक्षण देईल : अमित शहा
या समारंभात बोलताना केंद्रीय गृह आणि सहकार मंत्री श्री. अमित शहा म्हणाले की, भारताची सहकारी चळवळ प्रत्येक चार नागरिकांपैकी एकाला स्पर्श करते, ज्यामध्ये ३० कोटींहून अधिक लोक थेट सहभागी आहेत. तरीही, या क्षेत्रात आतापर्यंत संरचित शिक्षण आणि प्रशिक्षण संधींचा अभाव होता. हे विद्यापीठ ही दरी भरून काढेल. ते कुशल, व्यावसायिक आणि तत्त्वनिष्ठ सहकारी नेत्यांची एक नवीन पिढी विकसित करेल, असे शहा म्हणाले.
या विद्यापीठातील पदवीधरांना सहकारी क्षेत्रातील रोजगारात प्राधान्य दिले जाईल, ज्यामुळे गुणवत्तेवर आधारित, पारदर्शक भरती प्रक्रिया सुनिश्चित होईल. शहा यांनी गुजरातच्या शालेय अभ्यासक्रमात सहकारी अभ्यास समाविष्ट करण्याची योजना देखील सांगितली, ज्यामुळे लहानपणापासूनच सहकारी विचारांना प्रोत्साहन मिळणार आहे .
त्रिभुवनदास पटेल आणि अमूलच्या वारशाला श्रद्धांजली
भारतातील दुग्ध सहकारी क्रांतीचे प्रणेते आणि खेडा जिल्हा दूध उत्पादक सहकारी संघाचे संस्थापक श्री. त्रिभुवनदास पटेल यांच्या नावावरून या विद्यापीठाचे नामकरण केले आहे. जे आता अमूल म्हणून प्रसिद्ध आहे.
श्री. अमित शहा यांनी त्रिभुवनदास पटेल यांच्या नेतृत्वाने लाखो ग्रामीण महिलांना सक्षम बनवले आणि एका चळवळीला जन्म दिला, जी आज सहकारी दूध उत्पादनाद्वारे ₹८०,००० कोटींपेक्षा जास्त व्यवसाय हाताळते, अशी माहिती दिली. “ केंद्र सरकारने या विद्यापीठाचे नाव राजकीय हेतूने नाही तर एका खऱ्या, द्रष्ट्या लोकनेत्याचा सन्मान करण्यासाठी ठेवले आहे,” असे शहा म्हणाले. पटेल यांच्या निवृत्तीनंतर त्यांच्या सन्मानार्थ सहा लाख महिलांनी प्रत्येकी १ रुपये योगदान दिले होते, हे त्यांच्याप्रती तळागाळात खोलवर रुजलेल्या आदराचे प्रतीक आहे.
सहकारी क्षेत्रातील सुधारणा आणि राष्ट्रीय परिणाम
सहकार मंत्रालयाच्या अंतर्गत, या क्षेत्राला पुनरुज्जीवित करण्यासाठी ६० नवीन सुधारीत उपाययोजना राबविण्यात आल्या आहेत. यामध्ये डिजिटलायझेशन, लोकशाहीकरण आणि सहकारी प्रशासनात सुधारित पारदर्शकता यांचा समावेश आहे. एक मजबूत आणि समावेशक सहकारी मॉडेल तयार करण्यासाठी मंत्रालयाने देशभरातील प्रमुख भागधारकांशी सल्लामसलत केली आहे.
सहकारावर आधारित टॅक्सी सेवा आणि विमा यासारखे भविष्यातील उपक्रम देखील लवकरच सुरू होतील आणि या उपक्रमांना चालना देण्यासाठी मानवी भांडवल विकसित करण्यात विद्यापीठ महत्त्वाची भूमिका बजावेल.
मुख्यमंत्री भूपेंद्र पटेल यांनी या प्रसंगाचे वर्णन एक ऐतिहासिक टप्पा म्हणून केले आणि विद्यापीठाला "सहकारी भावनेचे जिवंत मूर्त स्वरूप" असल्याचे संबोधले. पटेल म्हणाले की, ही संस्था सहकारी संशोधन, नवोन्मेष आणि धोरणनिर्मितीसाठी जागतिक केंद्र म्हणून काम करेल, विद्यार्थ्यांना हवामान बदल, डिजिटलायझेशन आणि ग्रामीण विकास यासारख्या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी ही संस्था सुसज्ज बनवेल.
"सहकार मॉडेल हे भारतातील केवळ एक आर्थिक क्रियाकलाप नसून ती एक जीवनशैली आहे," हा उपक्रम जागतिक व्यासपीठावर सहकारी विकासासाठी भारताची वचनबद्धता दर्शवितो, जो पंतप्रधान मोदींच्या सहकारातून समृद्धी या दृष्टिकोनाशी सुसंगत आहे, असे पटेल म्हणाले.
या मान्यवर आणि संस्थांनी हातमिळवणी केली
या कार्यक्रमात विविध मान्यवर आणि संस्थांचा सहभाग होता, ज्यामध्ये -केंद्रीय राज्यमंत्री कृष्ण पाल आणि मुरलीधर मोहोळ, गुजरातचे मंत्री श्री. ऋषिकेश पटेल आणि श्री. जगदीश विश्वकर्मा, एनडीडीबीचे अध्यक्ष डॉ. मीनेश शाह, कुलगुरू डॉ. जे. एम. व्यास, आयआरएमएचे अधिकारी, प्राध्यापक, आमदार, खासदार आणि हजारो शेतकरी आणि दुग्ध कामगार यांचा समावेश होता.
उल्लेखनीय म्हणजे, सहकारी शिक्षणावरील दोन एनसीईआरटी मॉड्यूलचेही यावेळी अनावरण करण्यात आले, जे शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये सहकारी शिक्षणाचे राष्ट्रीयीकरण करण्याच्या दिशेने टाकलेले एक पाऊल आहे.
जागतिक मॉडेल, स्थानिक मुळे
त्रिभुवन सहकारी विद्यापीठ हे भारताच्या सहकारी वारशाचे प्रतीक आणि भविष्यासाठी तयार होत असलेल्या सहकारी व्यावसायिकांसाठी एक प्रक्षेपण केंद्र म्हणून काम करण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे. एनडीडीबीच्या तांत्रिक पाठिंब्यासह आणि आयआरएमए सारख्या संस्थांच्या शैक्षणिक पाठिंब्यासह, विद्यापीठ पारंपरिक सहकारी ज्ञान आधुनिक तंत्रज्ञान आणि व्यवस्थापन पद्धतींसह एकत्रित काम करेल.