सायबर फसवणूक विमा म्हणजे काय?
आपण दैनिकांत रोजच सायबर फसवणुकीच्या बातम्या वाचतो. या गुन्ह्यांचे वाढते प्रमाण सर्वसामान्यांच्या चिंतेचा विषय बनलेला आहे. त्यामुळे जिथे आर्थिक नुकसानीची शक्यता तेथे विमा संरक्षण हवेच. यामुळे सायबर फसवणूक विमा (Cyber Fraud Insurance), ज्याला सायबर क्राईम विमा किंवा सायबर दायित्व विमा असेही म्हणतात, याची आवश्यकता आता निर्माण झाली आहे. हा एक प्रकारचा विमाच आहे, जो सायबर गुन्हेगारी व फसवणुकीमुळे झालेल्या आर्थिक नुकसानीपासून व्यक्ती किंवा व्यवसायांचे संरक्षण करतो. आता आपण या विम्याची कोणाला गरज आहे, आणि हा विमा त्यांना कसे संरक्षण देतो ते पाहूया.
ज्यासाठी हा विमा संरक्षण देतो असे सायबर फसवणुकीचे प्रकार:
फिशिंग (फसवणूक करणारी ईमेल्स),
हॅकिंग (अनधिकृत संगणक प्रवेश),
रॅन्समवेअर (डेटा लॉक करून खंडणी मागणे),
सोशल इंजिनीअरिंग हल्ले (मनोवैज्ञानिक फसवणूक),
ओळख चोरी (आयडेंटिटी थेफ्ट),
वायर ट्रान्स्फर फसवणूक,
डेटा किंवा सिस्टम्समध्ये अनधिकृत प्रवेश.
मुख्य विमा संरक्षण:
व्यवसायांसाठी:
प्रथम पक्ष संरक्षण (आपल्या व्यवसायाला झालेले थेट नुकसान):
डेटा भंग प्रतिसाद खर्च (सूचना देणे, क्रेडिट मॉनिटरिंग, फॉरेन्सिक तपासणी)
व्यवसायातील अडथळ्यांमुळे झालेले नुकसान
सायबर खंडणी / रॅन्समवेअर पेमेंट्स
डेटा पुनर्संचयित करणे (रिस्टोरेशन)
प्रतिष्ठेला झालेल्या हानीचं व्यवस्थापन
तृतीय पक्ष संरक्षण (इतरांना झालेल्या हानीसाठी जबाबदारी):
कायदेशीर संरक्षण आणि सेटलमेंट्स (डेटा भंगाशी संबंधित खटल्यांमध्ये)
नियामक दंड व शिक्षा
गोपनीयता दायित्व
मीडिया दायित्व (मानहानी, कॉपीराइट उल्लंघन इ.)
गुन्हे-विशिष्ट संरक्षण:
फंड ट्रान्स्फर फसवणूक (उदा. बनावट वायर ट्रान्सफर)
फिशिंग व स्पुफिंग स्कॅम्स
कर्मचारी फसवणूक
टेलिकॉम फसवणूक
व्यक्तींसाठी:
ऑनलाईन बँकिंग किंवा पेमेंट फसवणूक
ओळख चोरीसंबंधीचा खर्च
क्रेडिट मॉनिटरिंग सेवा
सायबरबुलिंग संरक्षण
डिव्हाईस रिस्टोरेशन किंवा रिप्लेसमेंट
कोणाला गरज आहे?
व्यवसायांना:
लहान ते मोठ्या उद्योगांना, विशेषतः खालील क्षेत्रांमध्ये:
आर्थिक संस्था
आरोग्यसेवा प्रदाते
ई-कॉमर्स कंपन्या
कायदेशीर सेवा संस्था
शैक्षणिक संस्था
व्यक्तींना:
उच्च उत्पन्न गटातील व्यक्ती
सतत ऑनलाईन खरेदी करणारे
क्रिप्टो गुंतवणूकदार
सोशल मीडियावर सक्रिय किंवा स्मार्ट डिव्हाइसेस वापरणारे
कशाचे संरक्षण करत नाही (सामान्य अपवाद):
आधीपासून ज्ञात पण विमाधारकाने न सांगितलेले धोके
युद्ध किंवा दहशतवादामुळे झालेलं नुकसान (काही वेळा अपवाद)
शारीरिक नुकसान किंवा दुखापत
बौद्धिक संपत्तीचं नुकसान (जोपर्यंत स्पष्टपणे कव्हर केलं नाही)
कर्मचारी फसवणूक (जर विश्वासार्हता धोरणाअंतर्गत समाविष्ट नसेल)
आता का आवश्यक आहे?
सायबर हल्ल्यांचे प्रमाण, क्लिष्टता आणि खर्च वाढत आहे
वर्क फ्रॉम होममुळे धोके वाढले आहेत
GDPR, HIPAA सारखे नियम कंपन्यांना डेटा सुरक्षित ठेवण्यास भाग पाडतात
लहान व मध्यम व्यवसायांसाठी सायबर हल्ल्यानंतरचा खर्च अत्यंत जबर असतो
सायबर फसवणूक विमा कसा घ्यावा?
जोखीम मूल्यांकन (Risk Assessment):
आपला उद्योग, डेटा हाताळणी, आयटी प्रणाली समजून घ्या
आवश्यक असल्यास सायबर जोखीम ऑडिट करा
विमा प्रदाता निवडा:
आघाडीच्या विमा कंपन्या: AIG, Chubb, Hiscox, Travelers, Beazley, AXA
विशेष तंत्रज्ञान कंपन्या: Coalition, Cowbell, At-Bay
पॉलिसी सानुकूल करा:
आपल्या व्यवसाय/व्यक्तिगत गरजांनुसार कव्हरेज ठरवा
मर्यादा, डिडक्टिबल्स आणि उप-मर्यादा निवडा
सुरक्षा पद्धती पाळा:
काही विमा कंपन्या किमान सायबर सुरक्षा उपायांची मागणी करतात (उदा. MFA, बॅकअप)
चांगली सायबर सुरक्षा असेल तर प्रीमियम कमी होऊ शकतो
सायबर फसवणूक विम्याची किंमत
व्यवसायांसाठी:
लहान व्यवसाय: दरवर्षी $500 – $5,000
मोठे उद्योग: दरवर्षी $10,000 – $250,000+
व्यक्तींसाठी:
दरवर्षी $100 – $500 (कव्हरेज व प्रदात्यानुसार)
उदाहरणे:
रॅन्समवेअर हल्ला:
तुमचा डेटा एन्क्रिप्ट झाला आणि हॅकरने $100,000 ची मागणी केली
विमा रक्कम, फॉरेन्सिक सेवा आणि जनसंपर्क व्यवस्थापनासाठी मदत करू शकतो
फिशिंग ईमेल:
कर्मचारी बनावट विक्रेत्याला $50,000 ट्रान्सफर करतो
विमा हे नुकसान भरून देऊ शकतो (सोशल इंजिनीअरिंग संरक्षणात)
डेटा भंग:
वैयक्तिक ओळख माहिती (PII) चोरली जाते
विमा खर्च, कायदेशीर शुल्क व दंड भरतो
पॉलिसी निवडताना टिप्स:
“सोशल इंजिनीअरिंग” फसवणूक कव्हर आहे का ते तपासा (अनेकदा वगळलेली असते)
रॅन्समवेअर संरक्षण व मर्यादा स्पष्ट करा
पूर्वकालीन कव्हरेज (retroactive coverage) आहे का ते पाहा
घटना प्रतिसाद सेवा (incident response) समाविष्ट आहे का?
दाव्याची प्रक्रिया व प्रतीक्षा कालावधी समजून घ्या.