अनेक करदाते वेळेवर आयकर रिटर्न (ITR) दाखल करतात, परंतु नंतर लक्षात येते की काही माहिती राहून गेली आहे किंवा काही नोंदी चुकीच्या भरल्या आहेत. अशा वेळी चिंताग्रस्त होण्याची गरज नाही, कारण आयकर विभागाने करदात्यांसाठी सुधारित रिटर्न (Revised ITR) दाखल करण्याची सुविधा उपलब्ध करून दिली आहे. आयकर कायद्यातील कलम 139(5) अंतर्गत ही सुविधा देण्यात आली असून करदात्यांना त्यांच्या चुका दुरुस्त करण्याची पूर्ण संधी दिली जाते.
रिटर्न दाखल केल्यानंतर जर तुम्हाला कळले की—
काही उत्पन्न नोंदवले गेले नाही,
चुकीचा आकडा भरला आहे,
चुकीचे विवरण / वैयक्तिक माहिती टाकली आहे,
तर तुम्ही त्याच मूल्यांकन वर्षात (Assessment Year) तुमचा ITR पुन्हा फाइल करू शकता. यालाच सुधारित रिटर्न म्हणतात.
हे मूलतः पहिल्यांदा फाइल करताना झालेल्या चुकांची दुरुस्ती करण्याचा अधिकृत मार्ग आहे.
आयकर कायद्यानुसार, सुधारित रिटर्न मूल्यांकन वर्ष संपण्यापूर्वी तीन महिने आधी दाखल करता येतो.
मूल्यांकन वर्ष : 2025–26
सुधारित ITR दाखल करण्याची अंतिम तारीख : 31 डिसेंबर 2025
म्हणजेच, आर्थिक वर्ष 2023–24 साठीच्या आयटीआरमधील कोणत्याही चूक दुरुस्त करण्याची ही शेवटची मुदत आहे.
अनेकांना हे दोन्ही पर्याय एकसारखे वाटतात, परंतु दोघांमध्ये मोठा फरक आहे:
फक्त चुकांची दुरुस्ती करण्यासाठी
त्याच मूल्यांकन वर्षासाठी
कोणताही दंड आकारला जात नाही
मूळ किंवा सुधारित रिटर्ननंतर 48 महिन्यांच्या आत दाखल करता येतो
परंतु अतिरिक्त कर + दंड आकारला जातो
हा पर्याय शेवटचा उपाय म्हणून मानला जातो
सुधारित ITR खालील परिस्थितींमध्ये अत्यंत उपयुक्त ठरतो:
व्याज, भांडवली नफा किंवा अन्य स्रोतांमधील उत्पन्न नोंदवणे राहून गेले असेल
अवलंबितांची माहिती जोडायची / काढायची असेल
चुकीची वैयक्तिक माहिती भरली असेल (उदा. PAN, बँक खाते क्रमांक इ.)
कपाती (deductions) चुकीच्या भरल्या असतील
फॉर्म 16 किंवा AIS/TIS मधील फरक लक्षात आला असेल
सुधारित रिटर्न दाखल केल्यानंतर ते 30 दिवसांच्या आत पडताळणे (Verify) बंधनकारक आहे.
पडताळणी न केल्यास रिटर्न अवैध (Invalid) ठरतो
म्हणजेच, तो सादरच न झाल्यासारखा मानला जातो
हा नियम करदात्यांचे संरक्षण करतो व रिटर्न प्रक्रिया अधिक पारदर्शक बनवतो.
