रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने (RBI) सोन्याबरोबरच चांदीवर कर्ज देण्याची परवानगी देणार असल्याची महत्त्वाची घोषणा केली आहे. १ एप्रिल २०२६ पासून लागू होणाऱ्या नव्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार, सर्व नियंत्रित बँका आणि एनबीएफसींना सोने तसेच चांदी तारणावर आधारित कर्जासाठी नियम पाळणे बंधनकारक असेल.
RBIच्या या निर्णयामागे उद्दिष्ट आहे व्यावसायिक बँका, एनबीएफसी, सहकारी बँका आणि गृहनिर्माण वित्त कंपन्यांमध्ये कर्जदारांचे संरक्षण, पारदर्शकता आणि जबाबदारी वाढवणे.
मुख्य सुधारणा आणि नियम
कर्जासाठी पात्रता:
अल्पकालीन आर्थिक गरजा पूर्ण करण्यासाठी सोने किंवा चांदी तारणावर कर्ज देण्याची परवानगी मिळेल. मात्र, सट्टेबाजीसाठी किंवा धातू खरेदीसाठी कर्ज घेणे मनाई आहे. आधीच तारण ठेवलेले सोने/चांदी वापरून पुन्हा कर्ज घेता येणार नाही. तसेच, या कर्जाचा वापर ईटीएफ किंवा अन्य धातू-समर्थित सिक्युरिटीज खरेदीसाठी करता येणार नाही.
कर्ज मूल्य मर्यादा (LTV):
कर्जदार आता सोन्याच्या किमतीच्या ८५% पर्यंत कर्ज घेऊ शकतात, ज्यापूर्वी ही मर्यादा ७५% होती. ही मर्यादा २.५ लाख रुपयांपर्यंतच्या लहान कर्जावर लागू होईल.
उदाहरण: जर तुमचे सोने १ लाख रुपयांचे असेल, तर तुम्ही आता ८५,००० रुपयांपर्यंत कर्ज घेऊ शकता.
बुलेट रिटर्न कर्जे:
बुलेट रिटर्न कर्जांमध्ये व्याज आणि मुद्दल एकत्र दिले जाते. आता ही परतफेड १२ महिन्यांच्या आत करणे बंधनकारक आहे.
तारणाची मर्यादा:
सोन्याचे दागिने – १ किलो
सोन्याची नाणी – ५० ग्रॅम
चांदीचे दागिने – १० किलो
चांदीची नाणी – ५०० ग्रॅम
तारण जलद परतफेड:
कर्ज बंद झाल्याच्या दिवशी किंवा ७ कामकाजाच्या दिवसांत तारण परत करणे आवश्यक आहे. उशीर झाल्यास, कर्जदाराने प्रतिदिन ५,००० रुपये भरपाई द्यावी.
नुकसान भरपाई:
जर ऑडिट किंवा हाताळणी दरम्यान तारण ठेवलेले सोने किंवा चांदी हरले किंवा खराब झाले, तर कर्जदारांना पूर्ण भरपाई द्यावी लागेल.
पारदर्शक लिलाव प्रक्रिया:
कर्ज बुडवल्यास, लिलावापूर्वी योग्य सूचना देणे आवश्यक आहे.
राखीव किंमत बाजार मूल्याच्या किमान ९०% असावी; दोन अयशस्वी लिलावानंतर ८५% पर्यंत कमी केली जाऊ शकते.
लिलावातून मिळालेली अतिरिक्त रक्कम ७ कामकाजाच्या दिवसांत कर्जदाराला परत करावी लागेल.
स्थानीय भाषेत स्पष्ट माहिती:
सर्व कर्जाची अटी आणि मूल्यांकन कर्जदाराच्या प्रादेशिक भाषेत स्पष्ट सांगणे बंधनकारक आहे. निरक्षर कर्जदारांसाठी, हे तपशील स्वतंत्र साक्षीदाराच्या उपस्थितीत दिले जातील.
RBIच्या या नव्या नियमांमुळे सोन्याबरोबरच चांदीवर कर्ज घेणे आता अधिक सोपे, सुरक्षित आणि पारदर्शक होईल. हे उपाय लघुकाळीन आर्थिक गरज भागवण्यासाठी, तसेच कर्जदारांची जबाबदारी आणि संरक्षण सुनिश्चित करण्यासाठी महत्त्वाचे आहेत.