हैदराबाद: डिजिटल बँकिंगचा वेगाने विस्तार होत असताना, त्याचबरोबर वाढणाऱ्या डिजिटल फसवणुकीच्या घटनांबाबत गंभीर चिंता व्यक्त करत रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) चे गव्हर्नर संजय मल्होत्रा यांनी बँकिंग तंत्रज्ञान विकास आणि संशोधन संस्था (IDBRT) यांना डिजिटल फसवणूक कमी करण्यासाठी प्रभावी आणि दीर्घकालीन धोरण तयार करण्याचे आवाहन केले आहे. बँकिंग व्यवस्थेवरील जनतेचा विश्वास टिकवून ठेवण्यासाठी सुरक्षितता, तंत्रज्ञान आणि मनुष्यबळ प्रशिक्षण या तिन्ही घटकांवर एकाच वेळी काम करणे आवश्यक असल्याचे त्यांनी स्पष्ट केले.
गुरुवारी हैदराबादस्थित IDBRT च्या कॅम्पसला दिलेल्या भेटीदरम्यान मल्होत्रा यांनी संस्थेच्या कार्याचा आढावा घेतला. यावेळी त्यांनी बँकिंगच्या उपयोजित (applied) पैलूंमध्ये तंत्रज्ञान विकासावर अधिक लक्ष केंद्रित करण्याची गरज अधोरेखित केली. अंतिम ग्राहकांसाठी सुरक्षित, विश्वासार्ह आणि वापरण्यास सुलभ अशा डिजिटल सेवा देणे हेच पुढील काळातील बँकिंगचे मुख्य उद्दिष्ट असावे, असे ते म्हणाले.
गव्हर्नर मल्होत्रा यांनी विशेषतः “पोटेबिलिटी आणि वापरकर्त्यांच्या माहितीची मालकी” या मुद्द्यांवर भर दिला. “ग्राहकांची माहिती सुरक्षित ठेवणे आणि ती त्यांच्या मालकीचीच राहील, यासाठी ऑपरेशनल वर्कफ्लो अधिक मजबूत करणे अत्यावश्यक आहे,” असे त्यांनी स्पष्ट केले. डेटा सुरक्षा, गोपनीयता आणि ग्राहकांचे अधिकार हे डिजिटल युगातील बँकिंगचे मूलभूत स्तंभ असल्याचे त्यांनी नमूद केले.
डिजिटल फसवणुकीच्या वाढत्या घटनांमुळे सामान्य नागरिकांमध्ये भीती आणि अविश्वास निर्माण होण्याची शक्यता असल्याचे सांगत, मल्होत्रा यांनी IDBRT ला या समस्येवर उपाययोजना करणारी एक व्यापक रूपरेषा तयार करण्याचे निर्देश दिले. तंत्रज्ञानाच्या मदतीने फसवणूक ओळखणे, प्रतिबंध करणे आणि वेळीच हस्तक्षेप करणे यासाठी संशोधन व नवकल्पनांना चालना देण्याची आवश्यकता त्यांनी अधोरेखित केली.
याशिवाय, बदलत्या डिजिटल वातावरणात काम करण्यासाठी बँकर्सना आयटी-सज्ज करण्यावरही त्यांनी भर दिला. “आजच्या काळात बँकिंग केवळ आर्थिक व्यवहारांपुरते मर्यादित राहिलेले नाही. डेटा, सायबर सुरक्षा, डिजिटल प्लॅटफॉर्म्स आणि ग्राहक अनुभव यांचे सखोल ज्ञान बँकर्सकडे असणे गरजेचे आहे,” असे ते म्हणाले. या गरजा पूर्ण करण्यासाठी कॅम्पसवर, ऑनलाइन तसेच हायब्रिड स्वरूपात प्रशिक्षण कार्यक्रम वाढवण्याची आवश्यकता असल्याचे रिझर्व्ह बँक गव्हर्नरांच्या हवाल्याने IDBRT च्या निवेदनात नमूद करण्यात आले आहे.
विकसित होत असलेल्या तंत्रज्ञानाच्या परिदृश्यात आणि बँकिंग क्षेत्राच्या बदलत्या गरजांच्या पार्श्वभूमीवर, IDBRT ने आपल्या उपक्रमांची स्केलेबिलिटी आणि प्रभाव वाढवण्यासाठी स्पष्ट रणनीती आखावी, असेही मल्होत्रा यांनी सांगितले. रिझर्व्ह बँकेने स्थापन केलेली ही संस्था बँकिंग क्षेत्रासाठी संशोधन, प्रशिक्षण आणि तंत्रज्ञान विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावत असून, आगामी काळात तिची जबाबदारी अधिक वाढणार असल्याचे संकेत त्यांनी दिले.
एकूणच, सुरक्षित डिजिटल बँकिंग, ग्राहकांचा विश्वास आणि कुशल मनुष्यबळ या त्रिसूत्रीवर भर देत रिझर्व्ह बँक गव्हर्नरांनी केलेले हे आवाहन बँकिंग क्षेत्राच्या भविष्यासाठी महत्त्वाचे मानले जात आहे.
