आजच्या काळात सरकारी किंवा खासगी क्षेत्रातील बहुतेक कर्मचाऱ्यांना पारंपरिक पेन्शनची सुविधा उपलब्ध नाही. अशा परिस्थितीत ‘एनपीएस’ म्हणजेच National Pension System ही योजना निवृत्तीनंतरच्या आर्थिक स्थैर्याचा मजबूत आधार ठरत आहे, असे मत सर्टिफाइड फायनान्शियल प्लॅनर सुधाकर कुलकर्णी यांनी व्यक्त केले.
ते ‘गोळाबेरीज पॉडकास्ट’च्या विशेष भागात सूत्रसंचालक ऋषिकेश यांच्याशी संवाद साधत होते
कुलकर्णी म्हणाले, “एनपीएस म्हणजे सरकारमान्य निवृत्तीवेतन योजना असून यात गुंतवणूकदार स्वतःच्या नावाने Permanent Retirement Account Number (PRAN) उघडतो. या खात्यात नियमित रक्कम गुंतविल्यास निवृत्तीनंतर ठराविक पेन्शन मिळते.”
ही योजना २००४ नंतर केंद्र सरकारच्या कर्मचाऱ्यांसाठी बंधनकारक करण्यात आली असून २००९ पासून सर्व नागरिकांसाठी खुली करण्यात आली आहे.
एनपीएसमध्ये दोन प्रकारची खाती असतात –
टियर-1 खाते : मुख्य पेन्शन खाते, ज्यातून पैसे सहज काढता येत नाहीत.
टियर-2 खाते : बचत खात्यासारखे, आवश्यकतेनुसार पैसे काढता येतात, मात्र पेन्शन मिळत नाही.
या योजनेत गुंतवणूकदारास Conservative, Moderate किंवा Aggressive असे पर्याय उपलब्ध आहेत.
“ज्यांना थोडी जोखीम घेता येते त्यांनी इक्विटी फंड निवडल्यास दीर्घकालीन परतावा अधिक मिळू शकतो,” असे कुलकर्णी यांनी स्पष्ट केले.
फंड मॅनेजर म्हणून LIC, SBI, HDFC, ICICI यांसारख्या संस्थांपैकी पर्याय निवडता येतो.
एनपीएसमधील गुंतवणुकीवर आयकर कायद्यातील कलम 80CCD(1) अंतर्गत ₹1.5 लाख आणि 80CCD(1B) अंतर्गत अतिरिक्त ₹50,000 पर्यंत वजावट मिळते.
“यामुळे एकूण ₹2 लाख पर्यंतची रक्कम करमुक्त करता येते, त्यामुळे कामगार आणि स्वयंरोजगार व्यावसायिकांसाठी ही अत्यंत फायदेशीर योजना आहे,” असे ते म्हणाले.
योजनेतून ३ वर्षांनंतर काही ठराविक कारणांसाठी (शिक्षण, आरोग्य, घरखरेदी) २५% रक्कम काढता येते.
निवृत्तीनंतर ४०% रक्कम एकरकमी घेता येते, आणि उरलेल्या ६०% रकमेवर पेन्शन स्वरूपात मासिक हप्ते मिळतात.
कुलकर्णी म्हणाले, “एनपीएसचा सरासरी परतावा ९ ते १२ टक्क्यांच्या दरम्यान असतो. दीर्घकालीन गुंतवणुकीसाठी ही योजना अत्यंत उपयुक्त आहे.”
त्यांच्या मते, “तरुण वयात (२५ वर्षांपूर्वी) गुंतवणूक सुरू केल्यास कंपाउंडिंगचा फायदा सर्वाधिक मिळतो.”
एनपीएस खाते आता ७० वर्षांपर्यंत चालू ठेवता येते.
गुंतवणुकीतील इक्विटीचा वाटा १००% पर्यंत ठेवण्याची परवानगी मिळाली आहे.
Auto Mode मध्ये वयानुसार रिस्क कमी होत जाते, तर Active Mode मध्ये गुंतवणूकदार स्वतः रिस्क ठरवतो.
संवादाच्या शेवटी कुलकर्णी म्हणाले,
“तुमच्याकडे पैसे असतील, तर तुमची मुलं तुमची काळजी नक्की घेतील. पण उलटं नेहमी खरं ठरत नाही. त्यामुळे स्वतःच्या भविष्यासाठी आजपासूनच एनपीएससारख्या योजनांमध्ये नियमित गुंतवणूक सुरू करा.”
एनपीएस योजना ही केवळ गुंतवणूक नाही तर निवृत्तीपश्चात आर्थिक स्वावलंबनाचा विश्वासार्ह मार्ग आहे.
यात कर सवलती, स्थिर परतावा आणि बाजाराशी जोडलेली वाढ — या तिन्हींचा संतुलित फायदा मिळतो