डिजिटल जगाचा वेग जसजसा वाढत आहे, तसतसे सायबर हल्ल्यांचे प्रमाण आणि धोकेही वाढले आहेत. बँकिंग, सोशल मीडिया, ई-कॉमर्स आणि ईमेल सारख्या सर्वच डिजिटल सेवांमध्ये वापरकर्त्यांचे वैयक्तिक डेटा आणि आर्थिक माहिती संरक्षित ठेवण्यासाठी पासवर्ड हे पहिले सुरक्षा कवच असते.
परंतु अलीकडील संशोधनातून समोर आलेली आकडेवारी पाहता हे स्पष्ट झाले आहे की बहुतेक लोक अजूनही पासवर्ड निवडताना बेफिकीर आहेत.
सायबर सुरक्षा संस्थेने केलेल्या ताज्या विश्लेषणानुसार, २०२५ मध्ये जगभरातील २ अब्जाहून अधिक खात्यांचे पासवर्ड लीक झाले. या डेटा सेटचे विश्लेषण करताना समोर आले की जगभरात लाखो लोक एकाच प्रकारचे साधे पासवर्ड वापरतात.
त्यातील सर्वांत आश्चर्यकारक गोष्ट म्हणजे, ‘१२३४५६’ हा एकटा पासवर्ड तब्बल ७६ लाख लोकांनी वापरला आहे.
भारतीय वापरकर्त्यांमध्ये तर ‘India@123’ हा पासवर्ड प्रचंड लोकप्रिय असून, तो जगातील १०० सर्वाधिक वापरल्या जाणाऱ्या पासवर्डपैकी ५३व्या क्रमांकावर आहे.
३.९% लोकांनी पासवर्डमध्ये “pass” किंवा “password” शब्दच वापरला.
२.७% लोकांनी “admin” शब्द वापरला.
१.६% पासवर्डमध्ये “qwerty” आणि १% मध्ये “welcome” होता.
६५.८% पासवर्ड हे १२ अक्षरांपेक्षा कमी लांबीचे होते.
फक्त ३.२% पासवर्ड १६ अक्षरे किंवा त्याहून जास्त लांबीचे होते.
सायबर सुरक्षा तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की,
“पासवर्ड म्हणजे आपल्या डिजिटल जीवनाचा प्रवेशद्वार आहे. जर हे दार दुर्बळ ठेवले, तर हॅकर्सना तुमच्यापर्यंत पोहोचायला काहीच वेळ लागत नाही. अनेक लोक एकाच पासवर्डचा वापर सोशल मीडिया, ईमेल आणि बँक खात्यांसाठी करतात — हेच सर्वांत मोठं चुक आहे.”
1️ पासवर्ड किमान १२ ते १६ अक्षरांचा ठेवा.
2️⃣ मोठी व लहान अक्षरे (A–Z, a–z), अंक (0–9) आणि विशेष चिन्हे (!, @, #, $, %) वापरा.
3️⃣ नाव, जन्मतारीख, मोबाईल नंबर, शाळेचे नाव असे ओळखीचे घटक टाळा.
4️⃣ प्रत्येक खात्यासाठी वेगळा पासवर्ड ठेवा.
5️⃣ पासवर्ड मॅनेजर अँप्स (उदा. Bitwarden, 1Password, NordPass इ.) वापरून सुरक्षित पासवर्ड जतन करा.
6️⃣ शक्य असल्यास Two-Factor Authentication (2FA) सक्रिय करा.
7️⃣ पासवर्ड दर ३ ते ६ महिन्यांनी बदला.
सायबर गुन्हेगार “फिशिंग ईमेल”, “डार्क वेब डेटाबेस” आणि “ब्रूट फोर्स अटॅक” सारख्या पद्धतींनी पासवर्ड चोरतात.
अशा हल्ल्यांमुळे:
वैयक्तिक डेटा लीक होऊ शकतो.
बँक खात्यांमधून फसवणूक होऊ शकते.
सोशल मीडिया अकाउंट हॅक होऊन खोटी पोस्ट केली जाऊ शकते.
कॉर्पोरेट नेटवर्कमध्ये प्रवेश मिळवून मोठ्या कंपन्यांना आर्थिक तोटा पोहोचवला जाऊ शकतो.
भारतामध्ये गेल्या दोन वर्षांत सायबर गुन्ह्यांमध्ये २८% वाढ झाली आहे. CERT-In (Indian Computer Emergency Response Team) च्या माहितीनुसार, दर तासाला सुमारे २०० हून अधिक सायबर हल्ल्यांचे प्रयत्न होत असतात.
त्यात सर्वाधिक फटका सोशल मीडिया, ऑनलाइन पेमेंट अँप्स आणि ई-कॉमर्स वापरकर्त्यांना बसतो.
सायबर विश्लेषक राहुल जोशी म्हणतात
“लोक अजूनही पासवर्डला खेळ समजतात. १२३४५६, password, admin अशा पासवर्डमुळे हॅकर्सना तुमचं खाते उघडायला काही सेकंदच लागतात. पासवर्डमध्ये विविध चिन्हं आणि लांबी वाढवली तर हॅकर्सला तोडायला लाखो प्रयत्न करावे लागतात.”
डिजिटल सुरक्षिततेत पासवर्डची भूमिका अत्यंत महत्त्वाची आहे. पासवर्ड जितका लांब आणि गुंतागुंतीचा, तितकी हॅक होण्याची शक्यता कमी.
“आजच तुमचे पासवर्ड बदला – अन्यथा डिजिटल डल्ला बसू शकतो!”