गांधीनगर: जनतेला त्यांच्या दावा न केलेल्या ठेवी, विमा दावे, भविष्य निर्वाह निधी (PF) आणि शेअर्स (गुंतवणूक) मधील पैसे त्यांचे त्यांना मिळवून देण्यासाठी केंद्रीय अर्थमंत्री निर्मला सीतारमण यांनी नुकतीच “आपकी पूंजी, आपका अधिकार” (तुमचा पैसा, तुमचा हक्क) या तीन महिन्यांच्या राष्ट्रीय मोहिमेचा शुभारंभ केला. देशातील जनतेकडे असलेल्या पण अद्याप दावाच न केलेल्या वित्तीय मालमत्तांचे मालक शोधून ती योग्य ठिकाणी पोहोचवणे हे या उपक्रमाचे उद्दिष्ट आहे. या प्रसंगी गुजरातचे अर्थमंत्री कनुभाई देसाई, वित्त मंत्रालयातील वरिष्ठ अधिकारी तसेच विविध बँकांचे प्रतिनिधी उपस्थित होते.
दावा न केलेल्या निधींची प्रचंड रक्कम:
सीतारमण यांनी सांगितले की, बँका आणि नियामक संस्थांकडे तब्बल रु. १.८४ लाख कोटींच्या बेदखल आर्थिक मालमत्ता पडून आहेत.
“डीएफएस (वित्तीय सेवा विभाग) नुसार, ही रक्कम सुमारे १,८४,००० कोटी रुपये आहे. ती पूर्णपणे सुरक्षित आहे आणि सरकार तिची संरक्षक आहे. योग्य कागदपत्रांसह कोणीही आला, तर त्याला त्याचा पैसा परत मिळेल,” असे त्या म्हणाल्या.
निधी कुठे पडून आहेत?:
बँकांमधील दावा न केलेल्या ठेवी
विमा कंपन्यांकडील दावे
भविष्य निर्वाह निधी खाते (PF), आणि
शेअर्स अथवा डिव्हिडंड्स
— यांचा समावेश असल्याचे सीतारमण यांनी स्पष्ट केले.
त्या पुढे म्हणाल्या, “जर या रकमा बराच काळ दाव्याविना राहिल्या, तर त्या संबंधित संस्थांमधून नियामक केंद्रांकडे वर्ग केल्या जातात — जसे की ठेवींसाठी RBI, आणि शेअर्स किंवा गुंतवणुकींसाठी SEBI किंवा IEPF (Investor Education and Protection Fund).”
नागरिकांसाठी डिजिटल सुविधा:
सीतारमण यांनी RBI च्या “UDGAM” (Unclaimed Deposits – Gateway to Access Information) या ऑनलाइन पोर्टलवरही विशेष भर दिला. या पोर्टलद्वारे नागरिकांना आपले विसरलेले किंवा नकळत राहिलेले बँक खाते आणि ठेवी शोधता व दावा करता येतात.
“आपण सर्वांनी या पोर्टलची माहिती लोकांपर्यंत पोहोचवली पाहिजे,” असे त्या म्हणाल्या.
अर्थमंत्र्यांनी मोहिमेच्या तीन प्रमुख घटकांवर भर दिला —
जागरूकता (Awareness): “लोकांना सांगा की त्यांचा पैसा तिथेच पडला आहे. योग्य कागदपत्रांसह या आणि तो घ्या.”
प्रवेश (Access): RBI पोर्टल आणि बँक मदत केंद्रांद्वारे दाव्याची प्रक्रिया सुलभ केली जाईल.
कृती (Action): “तुमच्याकडे असलेल्या थोड्याशा माहितीसह ही कृती करा, आणि तुमचे किंवा इतरांचे पैसे परत मिळवण्यास हातभार लावा.”
बँकांना आणि अधिकाऱ्यांना आवाहन:
अर्थमंत्र्यांनी बँक अधिकारी आणि नियामकांना लोकांपर्यंत पोहोचून जागरूकता निर्माण करण्याचे आवाहन केले. त्यांनी गुजरात ग्रामीण बँकेचे विशेष कौतुक करत सांगितले की, “या बँकेने राज्यातील प्रत्येक गावात अधिकारी पाठवून दावा न केलेल्या ठेवींचे खरे मालक शोधण्याचे आश्वासन दिलेले आहे.”
पंतप्रधान मोदींचे मार्गदर्शन:
“पंतप्रधानांनीच आम्हाला, ठेवीदारांशी थेट संपर्क साधा, त्यांना फोन करा आणि त्यांचे पैसे त्यांना परत द्या, असे सांगितले आहे. लोक आणि सरकार यांच्यातील हे अंतर कमी करण्याची वेळ आली आहे,” असे सीतारमण म्हणाल्या.
निष्कर्ष: या मोहिमेमुळे देशभरातील लाखो नागरिकांना त्यांचे दावा न केलेले पैसे, ठेवी आणि गुंतवणुकी परत मिळवण्याचा मार्ग यामुळे सुकर होणार आहे. बँका, विमा कंपन्या, नियामक संस्था आणि सरकार यांच्या संयुक्त प्रयत्नांद्वारे ही १.८४ लाख कोटी रुपयांची बेहिशेबी मालमत्ता योग्य ठिकाणी पोहोचवण्याचा निर्धार या मोहिमेद्वारे व्यक्त करण्यात आला आहे.